Soyinka, Mahfuz, Gordimer, Coetzee - Literacka Nagroda Nobla z Afryki

Aż 85 lat czekali przedstawiciele pisarstwa afrykańskiego na pierwszego laureata Literackiej Nagrody Nobla. Można powiedzieć, że kształtowanie gospodarcze, ekonomiczne i oświatowe w ogromnej części kontynentu szło w parze z brakiem znaczących dzieł w dziedzinie sztuki. Jednak literatura w Afryce rozwijała się w ukryciu i w końcu doczekała się na moment chwały. Pierwszym noblistą z Czarnego Lądu był, pochodzący z nigeryjskiego ludu Joruba, Wole Soyinka. Piszący po angielsku poeta, prozaik i dramaturg zasłynął z aktywnego zaangażowania w politykę. Walka o demokrację stała się kluczowym elementem jego twórczości. Okres wojny domowej spędził w więzieniu, gdzie powstał zbiór wierszy „Czółenko tkackie w krypcie” oraz tom notatek więziennych, będących wysokiej klasy esejami. Popierał Nelsona Mandelę, walczył o równouprawnienie czarnoskórych mieszkańców Afryki. Wykładał w Europie i w Stanach Zjednoczonych – w 1993 roku został odznaczony doktoratem honoris causa Uniwersytetu Harvarda. Nagrodę Nobla otrzymał w 1986 roku - za całokształt twórczości oraz „kształtowanie dramatu istnienia w szerokiej perspektywie kulturowej i z poetyckim kolorytem”. W Polsce jego najsłynniejsze dzieła to powieść „Interpretatorzy” i zbiór wierszy „Kuranty ciszy”. Soyinka przetarł szlak dla pisarzy z Afryki, wskazując jednocześnie na wiele trapiących tę część świata problemów. Już dwa lata później Akademia Szwedzka doceniła i uhonorowała nagrodą pierwszego i jak na razie jedynego pisarza, tworzącego w języku arabskim. Był nim Nadżib Mahfuz z Egiptu. Napisał wiele powieści historycznych i społeczno-obyczajowych, a Nagrodę Nobla przyznano mu za tzw. „trylogię kairską”, gdzie genialnie oddał atmosferę i topografię stolicy Kraju Faraonów. W roku 1991 Nagroda Nobla powędrowała na południe Czarnego Lądu – do RPA. Nadine Gordimer w swoich dziełach poruszała problemy psychologiczne i społeczne, będące następstwami systemu apartheidu RPA, a także innych krajów afrykańskich. Była osobiście zaangażowana w zwalczanie segregacji rasowej. Jej ostatnia jak do tej pory powieść „Zrozumieć życie” to głębokie rozważania na temat ludzkiej śmiertelności i życiowych zobowiązań. U nas najpopularniejszym afrykańskim pisarzem jest rodak Gordimer – John Maxwell Coetzee (od 2006 roku obywatel Australii). Nagrodę Nobla otrzymał w 2003 roku za książki, które „odznaczają się analityczną błyskotliwością i wymownymi dialogami”. W Polsce wydano kilkanaście jego powieści, pierwsze tytuły ukazały się nakładem wydawnictw PIW i Czytelnik jeszcze na kilkanaście lat przed przyznaniem Coetzee’mu prestiżowej nagrody. Do najsławniejszych należą: „Ciemny kraj”, „W sercu kraju”, „Życie i czasy Michaela K.”, „Foe” (powieść podejmująca literacką rozgrywkę z Danielem Defoe i jego słynnym Robinsonem Crusoe), a także zekranizowana w 2008 roku „Hańba” z Johnem Malkovichem w roli głównej.